Oszustwo, zwane popularnie także wyłudzeniem pieniędzy, jest jednym z najczęściej spotykanych przestępstw w polskim systemie prawnym. Dotyczy sytuacji, w których sprawca poprzez wprowadzenie w błąd lub wyzyskanie błędu, doprowadza pokrzywdzonego do niekorzystnego rozporządzenia mieniem. Kwestie te regulowane są przez kodeks karny (k.k.), a najważniejszy przepis w tym zakresie to art. 286 § 1 k.k. W świetle tego przepisu sprawca oszustwa posługuje się działaniami zmierzającymi do wprowadzenia pokrzywdzonego w błąd lub wyzyskania jego błędu w celu uzyskania korzyści majątkowej. Oznacza to, iż oszustwo jest przestępstwem majątkowym, które wpływa na zasoby finansowe lub wartości materialne pokrzywdzonego. Wyzyskanie błędu obejmuje przypadki, gdy sprawca świadomie wykorzystuje fakt, iż pokrzywdzony nie zrozumiał pełnej treści transakcji.
W dzisiejszych czasach oszustwo przyjmuje nowe formy, często związane z rozwojem technologii oraz zjawiskami społecznymi. Wśród najczęściej spotykanych form tego przestępstwa wymienia się oszustwo internetowe oraz oszustwo ubezpieczeniowe. Pierwsze z nich obejmuje działania mające na celu wyłudzenie pieniędzy lub mienia za pośrednictwem Internetu. Przykłady to fałszywe aukcje online, oszustwa bankowe i tzw. phishing. Z kolei oszustwo ubezpieczeniowe polega na uzyskaniu odszkodowania na podstawie fikcyjnych zdarzeń, często z wykorzystaniem nieprawdziwych informacji, by otrzymać korzyść majątkową od firmy ubezpieczeniowej.
Zgodnie z art. 286 § 1 k.k. oszustwo zagrożone jest karą więzienia od 6 miesięcy do 8 lat więzienia. Warto jednak podkreślić, iż kodeks karny przewiduje możliwość zaostrzenia kary w szczególnie ciężkich przypadkach oszustwa, gdzie maksymalna kara może wynieść do 12 lat pozbawienia wolności. Takie zaostrzenie jest możliwe, gdy oszustwo dotyczy wielkiej wartości lub zostało popełnione w sposób szczególnie szkodliwy. Kodeks karny przewiduje także, iż sprawca oszustwa może zostać zobowiązany do naprawienia wyrządzonej szkody (art. 46 § 1 k.k.), co jest częstym środkiem stosowanym przez sądy, aby pokrzywdzony mógł odzyskać poniesione straty majątkowe. Dodatkowo pełni funkcję prewencyjną, odstraszając sprawców przed popełnianiem kolejnych przestępstw. Przykładowo, o ile oszustwo dotyczyło wyłudzenia pieniędzy, sprawca może być zobowiązany do ich zwrotu lub rekompensaty.
Oprócz sankcji karnych sprawca wyłudzenia pieniędzy może również ponieść konsekwencje w ramach odpowiedzialności cywilnej. Oznacza to obowiązek naprawienia wyrządzonych szkód finansowych. Ofiara przestępstwa ma prawo do żądania od sprawcy odszkodowania za poniesione straty oraz – w niektórych przypadkach – zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
