Rosnąca ilość elektrośmieci to poważny problem naszych czasów. Jak prawidłowo recyklingować zepsutą elektronikę, na przykład telefon? Co zrobić ze starym sprzętem elektronicznym, by nie szkodzić planecie? I czy można jakoś zarobić na elektrośmieciach? Sprawdzam!
W ciekawym artykule o problemie rosnącej ilości elektrośmieci Mirosław Ciesielski napisał o elektrośmieciach, iż „są one jednym z najszybciej rosnących strumieni odpadów stałych na świecie”. Według cytowanych przez Ciesielskiego statystyk „Globalnie roczna ilość elektrośmieci rośnie średnio o 2,6 miliona ton i według prognoz do 2030 r. wyniesie 82 miliony ton”.
Statystyki są przerażające i to od nas zależy, czy za kilka lat elektrośmieci dosłownie przygniotą znaczną część naszej planety. Skoro jednak są tak niebezpieczne, to co z nimi można zrobić? I co robić, by jak najmniej elektrośmieci produkować?
Dlaczego trzeba recyklingować elektrośmieci – zagrożenia dla środowiska i człowieka
Elektrośmieci są poważnym zagrożeniem dla środowiska, ale też dla ludzkiego życia. Zawierają wiele groźnych substancji, na przykład ołów, rtęć, kadm, freon, siarkowodór i wiele więcej. Poddanie nieprawidłowemu recyklingowi elektrośmieci, na przykład telewizora, lodówki, telefonu lub baterii może stanowić poważną groźbę dla całych ekosystemów, szkodząc środowisku, zwierzętom i ludziom. Na przykład wspomniane ołów, rtęć, kadm mogą przenikać do wód gruntowych i powierzchniowych. Następnie, przyjmowane przez ludzki organizm pod postacią wody powodują problemy neurologiczne i uszkodzenia układu nerwowego. Jeden z najpopularniejszych elektrośmieci – „zwykła” świetlówka – może zawierać w sobie od 3 do 15 mg rtęci! Co więcej, kadm prowadzi do uszkodzenia nerek, rozwoju miażdżycy i zaburza metabolizm.
Nie tylko wody gruntowe są w niebezpieczeństwie. Równie ryzykowne dla życia ludzkiego i dla środowiska jest nieprawidłowe spalanie elektrośmieci. Emisja szkodliwych gazów, np. freonu i siarkowodoru zanieczyszczenie powietrza pyłami (powstającym w trakcie wspomniane spalania) powodują choroby układu oddechowego. A to tylko wąski wycinek spośród niebezpieczeństw, które niesie dla człowieka nieprawidłowy recykling elektrośmieci. Co w takim razie z nimi zrobić?
Gdzie oddawać elektrośmieci, które już do niczego się nie nadają?
Na szczęście polskie prawo reguluje zasady dotyczące elektrośmieci i ich utylizacji. Pierwsza i najważniejsza reguła, do której każdy z nas powinien się stosować, to absolutny zakaz wyrzucania elektrośmieci do zwykłego śmietnika! Według ustawy z dnia 11 września 2015 roku za takie zachowanie grozi nam kara grzywny choćby do 5 tysięcy złotych!
Skoro nie zwykły śmietnik, to co? W Polsce dwie ustawy regulują zasady dotyczące recyklingu elektrośmieci – Ustawa o ZSEE – oraz przepisy unijne – Dyrektywa WEEE. To oczywiście nie wszystkie z istotnych dokumentów. Pełna lista ustaw i aktów wykonawczych znajduje się na stronie Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny. Osoby zainteresowane szczegółami dotyczącymi elektrośmieci odsyłam do wspomnianych dokumentów.
To, co powinien każdy wiedzieć, to gdzie wyrzucać elektrośmieci? Możliwości mamy kilka.
Pierwszy to tzw. PSZOK-i, czyli Punkty Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych. Według prawa PSZOK powinien znajdować się w każdej gminie i do jego obowiązków należy przyjmowanie elektroodpadów.
Kolejna możliwość to zostawienie drobnych elektrośmieci i baterii w sklepach – wiele spośród popularnych marketów (np. Biedronki, sklepy Tefal) mają na swoim terenie odpowiednie pojemniki. Szukając miejsca do oddania drobnych elektrośmieci, warto więc mieć szeroko otwarte oczy w trakcie codziennych zakupów.
Przydatna może być też strona Punkty zbierania elektrośmieci – ElektroEko. Znajdziesz na niej bogatą listę miejsc, w których znajdują się specjalne pojemniki na elektrośmieci.
Jeśli z jakiegoś powodu wywiezienie elektroodpadu do sklepu lub PSZOK-a stanowi dla Ciebie problem, rozwiązaniem może być też odbiór elektrośmieci z domu. W wielu miastach istnieje taka usługa, zarówno prowadzona przez instytucje miejskie (najlepiej szukać informacji na stronie miasta, gminy itd.), jak i przez firmy prywatne.
Jak zmniejszyć ilość elektrośmieci w codziennym życiu?
Już wiesz, gdzie wyrzucać elektrośmieci, by nie płacić kary i by dbać o planetę. Jednak sama świadomość prawidłowej segregacji to za mało, gdy walczymy o zdrowie swoje i bliskich, bowiem najlepszym sposobem na recykling elektrośmieci jest… unikanie ich produkcji. To proste – mniejsza konsumpcja elektroniki oznacza mniej śmieci. Co zatem robić, by zmniejszyć ilość elektrośmieci w codziennym życiu?
Kupuj trwałe i sprawdzone produkty
Jeśli musisz kupić nową lodówkę, telewizor, telefon, mikrofalówkę bądź inną elektronikę – dokładnie zbadaj rynek i wybierz ten produkt, który ma dobre opinie dotyczące trwałości. To oczywiste, iż niektóre marki tworzą urządzenia znane ze swojej żywotności, a inne produkty psują się od razu po upływie gwarancji. Mądry wybór na starcie to nie tylko dbałość o planetę, ale też oszczędność pieniędzy.
Wybierz produkt z długotrwałą gwarancją
Coraz więcej sklepów oferuje możliwość przedłużenia gwarancji. Niektórzy producenci rozszerzają gwarancję na przykład po zarejestrowaniu zakupionego produktu w ich systemie online. Wybieraj produkty tych firm, które gwarantują długą żywotność produktu, a w razie awarii – biorą na siebie naprawę. To pomoże zminimalizować produkcję elektrośmieci w Twoim domu.
Elektronikę warto naprawiać!
Czy na gwarancji, czy nie – elektronikę, małe AGD, duże AGD i inne sprzęty bardzo często po prostu warto naprawiać! Za naprawę na przykład ekspresu do kawy zapłacimy często znacznie mniej niż za nowy model. W niektórych sprzętach najszybciej pada akumulator – wystarczy go wymienić, by na nowo z nich korzystać. Telefon ze stłuczonym ekranem? Wymiana całego telefonu zamiast naprawa to produkcja kolejnego elektrośmiecia. jeżeli możesz coś naprawić – zrób to. Dla dobra Twojego portfela i Twojego zdrowia.
Wynajmuj, zamiast kupować
Nie zawsze warto wydawać pieniądze na nowy sprzęt – zwłaszcza gdy wiemy, iż będziemy go potrzebować jednorazowo. Wiele elektrośmieci wiąże się na przykład z remontem domu i zakupem sprzętu, którego już później nie wykorzystamy. W takich sytuacjach warto rozejrzeć się za wypożyczalniami, może się okazać, iż oszczędzimy pieniądze, ale też miejsce, którego później będziemy potrzebować na przechowywanie zbędnej elektroniki…
Znudził Ci się gadżet? Podaj go dalej!
Recykling jest ważny, ale nie oszukujmy się – każdy z nas czasem po prostu chce mieć coś nowego. Co wtedy zrobić ze starym sprzętem? Najlepiej jest go sprzedać lub oddać – znajomym, rodzinie lub obcej osobie, która z niego skorzysta. Na Facebooku znajdziesz bardzo dużo grup służących właśnie oddawaniu i przyjmowaniu rzeczy za darmo. Wiele z nich funkcjonuje pod nazwą „Śmieciarka…[nazwa miasta]”. Możesz też szukać grup ze słowami „Oddam za darmo…”.
Wybieraj modele odnowione
Nim wydasz pieniądze na nowy sprzęt, którego produkcja także była szkodliwa dla środowiska, przejrzyj ofertę sprzętu „refurbished”, czyli odnowionego. O trendzie na odnawianie elektroniki znalezionej na przykład na śmieciach pisałam w artykule Elektronika refurbished – jak kupić telefona za pół ceny? Dlaczego warto? Jak pisałam „(…) sprzęt odnowiony i używany to nie jest to samo. Cechą najważniejszą sprzętu refurbished jest to, iż został poddany renowacji i odświeżeniu. Często mamy do czynienia z powystawowym sprzętem albo z elektroniką ze zwrotów, więc producent dodatkowo daje gwarancję”.
Jak zarabiać na elektrośmieciach i czy to w ogóle możliwe?
Recykling elektrośmieci to istotny temat, który ma wpływ na nasze środowisko i życie. Jednocześnie każdy z nas prawdopodobnie czasem się stresuje, gdy musi wyrzucić sprzęt, na który wydał kilka tysięcy, a nie da się już go naprawić… Takie wydatki budzą frustrację i zachęcają do zadania kolejnego pytania: czy na elektrośmieciach da się zarabiać?
Odpowiedź krótka brzmi: i tak, i nie. I tak, ponieważ istnieją skupy zużytej elektroniki, w których możemy pozbyć się niechcianego sprzętu i dostać za niego kilka złotych. I nie, ponieważ wiele z tych skupów ma wymogi dotyczące minimalnej ilości sprzętu, który zechcą kupić i jednocześnie nie oferują za niego fortuny. Skup elektroniki to fajna opcja, jeżeli nie lubimy oddawać rzeczy za darmo i na przykład zadowoli nas kilka złotych na dobre ciasto albo ulubioną kawę. Jednocześnie nie zarobimy tutaj na nowy sprzęt, a wywiezienie towaru może okazać się niewarte zachodu.
Niektórych z nas może kusić samodzielne wydobywanie surowców… Na przykład przeciętny komputer albo laptop może zawierać około 10-50 gramów złota! Brzmi pięknie, ale pamiętajmy: samodzielne wydobywanie surowców z zużytej elektroniki to najgorszy pomysł. Demontowanie wiąże się między innymi z ryzykiem uwolnienia szkodliwych substancji do środowiska. Dlatego recykling należy zostawić profesjonalistom.
Czy da się jeszcze w inny sposób zarobić na elektrośmieciach? Tak! Warto obserwować lokalne inicjatywy. Trwa na przykład akcja eko-PROFIT, która skupuje elektrośmieci, a choćby organizuje konkursy, w trakcie których za zbieranie elektrośmieci można dostać nagrody finansowe. Warto wiedzieć, co dzieje się w naszym otoczeniu, choć oczywiście takie akcje, wydarzenia i konkursy wymagają od nas faktycznego zaangażowania w życie lokalnej społeczności i trzymanie ręki na pulsie.
Recykling elektrośmieci to nasza szansa na lepszą przyszłość!
Elektrośmieci niszczą nasz świat. Na szczęście rośnie świadomość dotycząca tego, jak robić zakupu i jak unikać nadmiernego konsumpcjonizmu.
Autor zdjęcia: Mike Norris
